Bu gün uşaqları zərərli informasiyadan qorumaq, efirdə ədəbsiz, təhqiredici, vulqar məzmunun yayılmasının qarşısını almaq, ailə institutuna, milli və bəşəri dəyərlərə hörmət kimi tələblər qalsa da, hələ də özəl telekanllarımıza dur deyən yoxdur.
Artıq cəmiyyətdə müxtəlif səviyyələrdə SOS siqnalı verilib ki, televiziyalarımız cəmiyyətin mədəni-əxlaqi qatını məhv edir, dil, adət-ənənələr, estetik duyğu, normal ənənəvi davranış qaydalarını kobud surətdə pozur, milli dəyərlərə tüpürür. Məsələn, ATV telekanalı bu sahədə liderliyini qoruyub-saxlamaqdadır. Bu kanalda bayağı, ucuz şou-verilişlər xirtdəyə qədərdir. Estetik, əxlaqi və mədəni minimal tələbləri gözləməyən, sadəcə kommersiya marağına istiqamətlənmiş verilişlər efiri zəbt edib. Bu siyasətə isə ATV-nin prezidenti Azər Xəlilov rəhbərlik edir.
Etirazı varsa, buyursun, teziz və arqumentlərini ortaya qoysun. Axı onun nə arqumenti olacaq ki?! Yalnız kommersiya marağı. Belə çıxır ki, kommersiya marağı bütün müqəddəs dəyərlərdən üstündür. Hansısa “sehirli əl”in himayə etdiyi Azər Xəlilov sanki özünə söz verib ki, insanların zövqünü alt-üst etməklə, onların dünyagörüşünü ibtidai icma təfəkkürü ilə formalaşdıracaq.
Əgər belə davam edərsə, sizcə, iyrənc zövqü olan tamaşaçı hansı qlobal uğurlarımızın mahiyyətini dərk edər?! Primitiv, ucuz yanaşması ilə cəmiyyətdə Zəfər əhval-ruhiyyəsini anlayar?! Bəli cənablar, bu gün problemlərimizin əsas səbəblərindən biri də məhz ümumi mədəni səviyyənin aşağı olmasıdır. Kütlə formalaşdıran cənab Xəlilov bu baxımdan kimin dəyirmanına su tökür? Əlbəttə, burada Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin də günahı böyükdür. Bu barədə növbəti yazılarımız olacaq. Bu gün isə Azər Xəlilovun fəaliyyətinə qiymət qoyulacaq. O fəaliyyətinə ki, vizual-auditiv olaraq çox güclü alət olan televiziyanı yalnız kommersiya marağı ilə idarə edir. Əlbəttə, o fərqindədir ki. mədəni-əxlaqi standartları tapdalayır. Cəmiyyət üçün belə təsirlərin real təhlükəsini gözardına vurur. Cənab Xəlilov o qədər də savadsız deyil. Bilir ki, qanunvericiliyə görə, televiziya yayımı da “media subyekti”nin fəaliyyəti sayılır. Media subyektləri (yəni kanallar) redaksiya və məzmun baxımından məsuliyyət daşıyırlar.
Xatırladaq ki, ATV-nin öz saytında “redaksiya siyasəti və peşə etikası qaydaları” bölməsi var. Orada “redaksiya siyasəti heç bir halda … milli-mənəvi dəyərlərə, ümumi əxlaqa və ailə institutunun qorunması prinsipinə zidd ola bilməz” – deyə yazılıb. Amma bu, yalnız sözlərdə belədir. Belə çıxır ki, reallıqda bu məsuliyyətin həyata keçirilməsi münasibətləri kifayət qədər mürəkkəbdir. Real vəziyyət həm də belədir: Xəlilov niyə məsuliyyətə cəlb edilməyib? Doğrudur, media qanunvericiliyində texniki olaraq, cəzalar (məsələn, efir yayımının dayandırılması, xəbərdarlıq, inzibati sanksiya) nəzərdə tutulsa da, bu sanksiyalar kifayət qədər məhduddur və “maddi-tövsiyə xarakterli” olaraq qalır. Amma bizə elə gəlir ki, Azər Xəlilovun cəzası lap ağır olmalıdır. Ən azından onu işdən kənarlaşdırmaq lazımdır. Onsuz da Azər Xəlilov heç peşə etikasına və ictimai-mədəni məsuliyyətə də cəlb edilməyib. Hər zaman kölgədə qalmağa çalışan Xəlilov çox təəssüflər olsun ki, hələ də kommersiya maraqları ilə “at oynadır”.
Kağız üzərində məsuliyyət daşıyan Xəlilova heç kim “gözünün ustündə qaşın var” da demir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin AMEA-nın 80 illik yubileyində Azərbaycan dilinin qorunması ilə bağlı verdiyi tezislər də onu deməyə əsas verir ki, özəl kanallar dilimizin də vayına oturub. Sevindirici haldır ki, bununla bağlı Audiovizual Şura sərt cərimələr tətbiq edəcək. Amma nə qədər ki, Azər Xəlilovlar var, özəl kanallarda inanmıram ki, bir irəliləyiş əldə olunsun.
Çünki Xəlilovun patronajlığı sayəsində ATV kimi kanallar bu yolu seçib. Məhz onlar belə hesab edir ki, televiziya kanalının əsas gəlir mənbəyi reklam, sponsorluq və reytinqdir. Reytinq almaq üçün ucuz, sensasion, sadə anlayışlı verilişlər (“reallıq şouları”, “şou-biznes”, “bayağı zarafatlar”, “konfliktli verilişlər” və s.) tez və asan auditoriya cəlb edir. Bu, biznes marağıdır.
Azər Xəlilov bu barədə “peşəkardır”. O yaxşı bilir ki, onların təyin etdiyi auditoriya estetika və yüksək mədəniyyət deyil, sadəcə asudə vaxt və əyləncə axtarır. ATV də böyük məmnuniyyətlə bu tələbatı ödəyir. Kanal rəhbərliyi milli-mənəvi dəyərlər anlayışını da çox vaxt subyektiv qəbul edir. Onlara görə konservativlərin, liberalların, gənclərin və yaşlı nəslin ATV-dən başqa gözləntiləri var. Bu mənada özəl telekanallar elə bir mövqe sərgiləyir ki, cəmiyyətdə “mənəviyyat – kommersiya” toqquşması baş verib. Bu toqquşmaların da baş qəhrəmanlarından biri Azər Xəlilovdur.
Məgər o, hər proqramın seçilməsinə, redaktə olunmasına, yayım saatlarına, veriliş kontentinə nəzarət etmir? Redaksiya siyasəti və etik prinsiplərə göz qoymur? Məhsul olaraq satdıqları verilişlərin zərərlilik miqyasını ölçə bilmir?
Guya Qərb dəyərlərinə sadiq olan Xəlilovun nəzərinə çatdırmaq istəyirik ki, bəyənmədiyimiz sovet dövründə belə televiziya mədəniyyətin, milli kimliyin, dəyərlərin qorunmasında vacib rol oynayıb. Əgər bu rol tələbata, reytinqə və kommersiyaya qurban verilirsə, vay onda bizim halımıza. Bu, həqiqətən də cəmiyyətin mənəvi deqredasiyasını ancaq və ancaq sürətləndirə bilər.
İnanırıq ki, Xəlilovun yerinə gələn istənilən milli düşüncəyə hakim olan rəhbər yalnız reytinq və kommersiya marağı ilə deyil, mənəviyyat, milli kimlik, estetik zövq, cəmiyyətin tərbiyəsi funksiyasını həyata keçirəcək. Gəlin ən azından ümid edək və bu yazıdakı tonumuzu bir qədər sərtləşdirək: Tez bir zamanda özəl telekanallar yalnız ucuz əyləncə verməsin, keyfiyyət, mədəniyyət, ədəb qaydası və dəyərlər irəli çəkilsin. Əks təqdirdə dövlətçilik əxlaqı mənəvi deqredasiya prosesində əriyib gedəcək, Azərbaycanın bir müstəqil ölkə kimi gələcəyini təhlükəyə atacaq. Cənablar, sözdən çox əmələ keçməyin vaxtıdır. Azər Xəlilovları dayandırmalıyıq!