Baş nazir Azərbaycanla sülh sazişinin paraflanmasını Ermənistanın həyatında “yeni eranın” başlanğıcı kimi qiymətləndirib. Beləliklə, İrəvan Azərbaycana qarşı uzun illər davam edən ərazi iddiaları siyasətindən imtina etdiyini rəsmən qeyd etdi və Qarabağ məsələsinin bağlanmasının labüdlüyünü etiraf etdi, bunsuz Paşinyanın fikrincə, sülhün bərqərar olması mümkünsüz olardı.
Ən əsas vurğulandı ki, sülh Ermənistan cəmiyyəti üçün “yad hissdir”, çünki ölkə müstəqillik əldə etdikdən bəri daimi müharibə və hərbi təhlükələr hissi içərisində yaşayır, onun sözlərinə görə, bu, “müəyyən qüvvələr tərəfindən Ermənistanın müstəqillik, suverenlik əldə etməsinə, dövlət quruculuğuna və inkişafına mane olmaq üçün bir vasitə kimi” qəsdən edilib. İndi, Baş nazirin qeyd etdiyi kimi, cəmiyyət təhlükəsizliyin hərbi qarşıdurma ilə deyil, institusional sülh sazişi ilə təmin edildiyi yeni şəraitdə yaşamağı öyrənməlidir. Bu ritorika hakimiyyətin Qarabağdakı münaqişənin milli siyasətin mərkəzi elementi olduğu ənənəvi siyasi reallıq təsəvvürünü dəyişmək cəhdini əks etdirir.
Çıxışın ayrıca bölməsi bölgəni tərk etmiş Qarabağ ermənilərinin taleyindən bəhs edirdi. Paşinyan ilk dəfə o qədər açıq şəkildə bəyan etdi ki, onların Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonundakı əvvəlki yaşayış yerlərinə qayıtması qeyri-real və hətta təhlükəli fikirdir. Onun sözlərinə görə, bu mövzuda hər hansı ikitərəfli danışıqlar köçkünlərin özlərinə fayda verməyəcək, əksinə, dövlətlər arasında yeni gərginlik mənbəyinə çevriləcək. Beləliklə, baş nazir son vaxtlar İrəvanın xarici siyasətində əsas yer tutan və bu insanların taleyi üçün məsuliyyəti daxili siyasət sferasına – Ermənistan daxilində inteqrasiya və sosial dəstək sferasına keçirən məsələni rəsmən gündəmdən çıxarıb.
Bu qərarın arxasında praqmatik hesablamanın olması da eyni dərəcədə vacibdir. Paşinyan qorxur ki, Qarabağ ermənilərinin qaytarılmasının müzakirəsi qaçılmaz olaraq Azərbaycanın əks tələblərinə, xüsusən də 1987-1991-ci illərdə Ermənistandan qovulmuş bir neçə yüz min azərbaycanlının vətənə qaytarılmasına gətirib çıxaracaq. Beləliklə, o, qaçqınların qaytarılması ilə bağlı ikitərəfli danışıqlar ideyasının özündən imtina etməklə bir tərəfdən revanşist illüziyaların qarşısını almağa, digər tərəfdən isə Bakıdan simmetrik tələblər irəli sürmək ehtimalının qarşısını almağa çalışır. Lakin Azərbaycan tərəfinə gəlincə, o, azərbaycanlıların öz əcdadlarının məskunlaşdıqları ərazilərə qayıtması məsələsini heç vaxt sülh prosesi ilə əlaqələndirməyib. Bakı üçün bu, tarixi ədalətin bərpası ilə bağlı ayrıca məsələdir.
Paşinyan onu da izah edib ki, qondarma “erməni məhbusları” ilə bağlı məsələ sülh müqaviləsinin mətninə dəqiq daxil edilməyib ki, onların azadlığa buraxılması müqavilənin imzalanması və ratifikasiyasına qədər təxirə salınmasın. Onun sözlərinə görə, bu istiqamətdə diplomatik işlər fəal şəkildə davam etdirilir. Və burada Ermənistanın baş naziri bir mühüm halı nəzərdən qaçırıb. Yəni, rəsmi Bakı bu mövzunu nə Ermənistanla, nə də başqası ilə müzakirə etmək niyyətində deyil. Söhbət məhkəməsi açıq şəkildə davam edən və işğal olunmuş ərazilərdə illərdir törətdikləri vəhşiliklərə, qanunsuzluqlara görə ədalətli cəzasını almalı olan cinayətkarlardan gedir.
ABŞ prezidenti Donald Trampın Nobel Sülh Mükafatına namizədliyinin irəli sürülməsi ilə bağlı Ermənistan və Azərbaycanın birgə təşəbbüsü ilə bağlı bəyanata xüsusi diqqət yetirilib. Bu addım simvolik olaraq Vaşinqtonun yeni regional nizamın formalaşmasında strateji rolunu möhkəmləndirir və eyni zamanda İrəvanın təhlükəsizlik məsələlərində Moskvadan uzun müddətdir asılılığından çıxdığını nümayiş etdirir. Bununla da Ermənistan öz perspektivlərini Qərb vektorunda və Vaşinqton sazişlərinin imzalanmasından sonra açılan yeni nəqliyyat və enerji marşrutlarına inteqrasiyada gördüyünü təsdiqləyir.
Sonda Paşinyan bəyan edib ki, Ermənistan otuz ildən çox blokadadan və beynəlxalq təcriddən çıxır. Siyasi nöqteyi-nəzərdən bu, təkcə regional kommunikasiyada irəliləyiş deyil, həm də “müharibəsiz həyat” perspektivinin son vaxtlara qədər təsəvvür etmək çətin olduğu yerli auditoriyanın gözündə öz kursunu qanuniləşdirmək cəhdi deməkdir.
Beləliklə, Paşinyanın müraciəti Ermənistanın “münaqişə ölkəsi” olmaqdan çıxdığı və özünü qonşuları ilə normal münasibətlər qurmağa və regional proseslərə inteqrasiya etməyə qadir dövlət kimi göstərməyə çalışdığı yeni siyasi povesti ələ keçirir. Lakin bütün zahiri müsbət ritorikaya baxmayaraq, Paşinyan iqtidarı bu kursu həyata keçirmək üçün cəmiyyətin ikinci Qarabağ müharibəsində Ermənistanın məğlubiyyətindən məyus olan və revanşist əhval-ruhiyyəsini gizlətməyən, ən əsası isə onların arxasında duran daxili və xarici siyasi qüvvələrin bir hissəsinin müqavimətini dəf etməlidir. Və bu, yüksək səslə bəyanatlar verməkdən qat-qat çətin işdir.