Hazırda Türkiyədə 45 minə yaxın azərbaycanlı tələbə təhsil alır. Bununla bağlı 2019-2024-cü illərdə Türkiyənin ali təhsil müəssisələrində əldə olunan ixtisaslar təhlil edilib. Bu illər ərzində Təhsilin Keyfiyyətinin Təminatı Agentliyinə xarici diplomların tanınması üçün 22 578 müraciət daxil olub, onlardan 5 327 (19%) kvalifikasiya Türkiyədə əldə edilib. O da məlumdur ki, Rusiya (6 662), Ukrayna (6 097), Gürcüstan (1 319) və s.-də verilmiş diplomlar üçün ərizə qəbul edilib.
Son 6 il ərzində Türkiyə universitetlərindən alınmış diplomların nostrifikasiyası üçün 5107 müraciət tanınıb, 220-si isə rədd edilib. İmtina səbəbləri arasında 35,9%-i açıq öğretim sistemi üzrə təhsillə bağlıdır, yəni açıq təhsil (qiyabi tip). Daha sonra imtinaların 29,23 faizi Azərbaycanda ekvivalenti olmayan ixtisaslar, 15,38 faizi xarici təhsil müəssisəsində təhsilin standart müddətinin fiziki olaraq başa çatmaması, 11,28 faizi etibarsız təhsil sənədinin verilməsi, 8,21 faizi isə distant təhsilə qəbulla bağlı olub.
İmtina səbəblərini nəzərdən keçirərkən, bir çox başqa ölkələrdə olduğu kimi, Azərbaycan qanunvericiliyində nəzərdə tutulmayan “açıq təhsil” sistemi vasitəsilə əldə edilən tanınmamış ixtisasların kifayət qədər yüksək faizinə diqqət yetirmək lazımdır. Eyni zamanda, orijinal olmayan ixtisaslar üçün müraciətlərin payı da kifayət qədər yüksəkdir.
Azərbaycanlılar niyə Türkiyə Universitetlərini Seçirlər
Agentlikdən verilən məlumata görə, təhlillər Türkiyə universitetlərinin, xüsusən də beynəlxalq reytinqlərə daxil olan təhsil müəssisələrinin məzunlarının müraciətlərinin sayının artdığını göstərir. Məsələn, Hacettepe Universiteti 2024-cü il üçün Times Higher Education, QS və Şanxay reytinqlərinə daxil olub və İstanbul Universiteti hər iki reytinqdə ilk 1000 universitet arasındadır.
Eyni zamanda, Tənzimlənən İxtisaslar üzrə Agentliyin tapşırığı ilə Dövlət İmtahan Mərkəzi (DİM) tərəfindən keçirilən ixtisasın tanınması imtahanının nəticələrinə nəzər salsaq, yuxarıda qeyd olunan müddəalar bir daha təsdiqini tapır. Belə ki, 23.06.2025-ci il tarixində DİM-in bacarıqlarını yoxlamaq (müəllimlik, hüquq və mühəndislik) imtahanında iştirak etmiş 28 ixtisas sahibindən 11 nəfəri (abituriyentlərin ümumi sayının təxminən 40%-i) imtahandan kəsilib.
Bütövlükdə təhlillər göstərir ki, Türkiyə təhsil müəssisələrində alınan diplomların nostrifikasiyası üçün müraciətlərin sayının əhəmiyyətli dərəcədə artmasına baxmayaraq, ümumi müraciətlərin (5327) yalnız 19,71%-i ilk 1000 beynəlxalq reytinqdə yer alan universitetlərdəndir. Bu, həm də onu göstərir ki, diplom sahiblərinin böyük əksəriyyəti Türkiyənin yüksək səviyyəli universitetlərində təhsil almağa qərar verir. Onları yalnız sertifikatla qəbulun asanlığına görə seçirlər. Təəssüflə qeyd edirik ki, keyfiyyətsiz ali məktəblərin məzunlarının əmək bazarına daxil olması rəqabət qabiliyyətini azaltmaqla yanaşı, ixtisaslı kadrların sayına da mənfi təsir göstərir.