Gərginliyin nədən qaynaqlandığını və kimin günahkar olduğunu müzakirə etməyə başlamaq üçün çox gecdir. Bu hesabla hər şey gün kimi aydındır. Təhlükə, motivlər ətrafında səssizliyin bəyanatlardan daha yüksək səslə danışdığı bir hadisədir.
Digər hallarda səssizlik hazırkı həyəcanverici vəziyyətə zərər verə bilməz, lakin uzun müddət davam edə bilməz. Fors-major hallara görə məsuliyyət daşıyanlar öz sözünü deməyə borcludurlar.
Ancaq susqun vəziyyətdən danışmağa heç bir əsas yoxdur – və burada söhbət heç də ondan ibarət deyil ki, AZAL təyyarəsinin qəzaya uğraması ilə bağlı ciddi insidentin bütün izləri Rusiya sərhədləri daxilində qeydə alınsa da, Rusiya media resursları Azərbaycanın üzərinə vedrələrlə torpaq tökməkdə davam edir. Necə deyərlər, bədbəxtlik gözləməyin, cənablar – bu, artıq olub və ağlabatan hərəkətlərin vaxtı çatıb.
Belə vəziyyətə hər kəs dözə bilər, amma bacarıqlı diplomatik ordu deyil. İndiki şəraitdə Rusiya tərəfinin təşəbbüsünü istedadsız və kinsiz şəxslər korpusu ələ keçirmiş kimi görünür. Onlar davam edən siyasi məhkəmə çəkişməsindən həzz alırlar. Onlar nəinki bunu qızışdırırlar, həm də ayrılan atəşə yanacaq qatırlar.
Quduz təbliğat ruporlarının fəaliyyətini hələ də hardasa başa düşmək olar – axı onlar siyasi institutların maaş cədvəlindədirlər. Bəs niyə diplomatik cəbhənin keşikçiləri və dövlət səlahiyyətlərinə malik şəxslər əxlaqsızlıqda yarışırlar? Sual budur.
Keçmişlərin kohortundan olan boz personajlar, xüsusilə Mixail Qusmanın TASS-dan işdən çıxarılmasını “qeyd etməyə” həvəsli olanlar maraqlı şərhlər verdilər. Rusiya mətbuat sənayesinin ən parlaq simalarından biri olan bir adam. Qusman 30 ildən artıq əsas vəzifələrdə çalışaraq bir çox ölkələrdə analoji strukturlarla informasiya dəhlizləri və qarşılıqlı əlaqə körpüləri yaratmışdır. O, beynəlxalq informasiya məkanında Rusiyanın müsbət imicini formalaşdırmağa çalışırdı. Onu daima dəqiq işin, dərin danışıqların və incə təmasların tələb olunduğu ən çətin sahələrə göndərirdilər. Onun layihələri, danışıqlar aparmaq imkanları, əlaqələr şəbəkəsi ardıcıl olaraq böhran bölgələrində gərginliyin azaldılmasına töhfə verdi.
Qusman Rusiya ilə bağlı müsbət gündəmi təbliğ etmək üçün çox şey etdi. O, Rusiya liderinin beynəlxalq media strukturlarının və iri korporasiyaların rəhbərləri ilə görüşlərinə moderatorluq edib. Onun xüsusi istedadı hətta əlverişsiz mövqeləri belə Rusiyanın maraqları və gələcəyinin xeyrinə arqumentlərə çevirmək bacarığı idi. Bir sözlə, söhbət “sərhədsiz” prinsipi ilə – şəxsi mənafedən deyil, ölkənin maraqlarından çıxış edən siyasi və informasiya ağır çəkililərindən gedir.
Təcrübə və miqyas yerini səs-küyə, şöhrətə verdiyi bu gün Qusman səviyyəli simaları kölgəyə çəkilmək məcburiyyətində qalır, adı, ləyaqəti olmayan personajlar isə ön plana çıxır. Məsələn, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin İkinci Avropa Departamentinin keçmiş direktor müavini Mixail Demurin vulqar xarakterli imperativlə informasiya mühitini çirkləndirərək istehza edir: “Moskvada azərbaycanpərəst lobbiyə güclü zərbə. Eşitmək xoşdur. Amma bu, Əliyevlərin siyasətçilərinin təsirindən təmizləmək üçün lazım olanların yalnız kiçik bir hissəsidir”.
Diplomatik dairələrdə az tanınan bir fiqur, görünür, mənəvi kompasın varlığı haqqında heç bir təsəvvürə malik deyil – və beləliklə, bazar üslubunun şənliyi ilə peşəkarlıq xərclərini kompensasiya edir. “Diplomatik” dəst-xəttinə görə, o, peşəkarlar düşərgəsində olmamalı və ya olmamalı olan əyalət nümayəndəsinin tükürpədici obrazıdır. Onun məskəni marjinal mühitdir.
Və ya başqa bir misal. Rusiya Federasiyası Dövlət Dumasının hüquq departamentinin keçmiş rəhbəri Marina Maslennikova ən qədim peşənin nümayəndələrinin rəhbərlik etdiyi emalatxanaya layiq məharəti ilə yerli quruma özünü göstərir:“Əlaqə çox tez gəldi. Təəssüf ki, hələlik yalnız birinə – Qusmana. Səbirliyik. Gözləyəcəyik”.
Rus jinqoistlərinin nümayiş etdirdiyi çılğınlıq göstərir ki, diplomatiya və siyasət məkanı isinmək üçün kölgəli aktyorlara verilib. Əgər onlar həqiqətən də yazıq və nalayiq hazırlıqla milli maraqları müdafiə etdiklərini düşünürlərsə, niyə hər yerdə Rusiya faktorunun ikrahla qarşılandığı aydın olur.
Klassik pisliyi təcəssüm etdirən bu və buna bənzər uduzanlar mənəvi deformasiya və idrak çatışmazlığını təcəssüm etdirərək nifrət qazanırlar. Onlar ağır əməkdə yer tutmalıdırlar, lakin ideoloji cəbhədə siyasi mövqelər tutublar və tutmaqda davam edirlər.
Təəccüblüdür ki, onlara, çirkin fikir və ideya sahiblərinə niyə tribuna verilir, niyə rəsmi Rusiya mediası tərəfindən yayımlanır. Onların klassik başlanğıc olduqları uzaqdan aydın görünür. Bəs niyə bu gün onlar və onlar kimilər ideoloji arenada mərkəzi mövqeləri tuturlar?
Onlara informasiya sahəsində sərbəst uçmaq imkanı verilir. Doğrudanmı Rusiya-Azərbaycan trasında hava şəraiti yaratmağa davam edəcəklər?!
Belə görünür. Milli maraq dairəsini dələduzların, xırda dükançıların rəhminə vermək olmaz. Onların maraqları bir sözlə – mənfəət adlanır. Ancaq bu cür baqajla diplomatiya itirənlər üçün yolda deyil. Degenerasiyaya uğrayır və tətbiq etdikləri hər şey hər şeyi və hər kəsi geri çəkir.
Bir vaxtlar güclü olan rus diplomatları və peşəkar siyasətçilərindən ibarət peşəkar komanda gözə çarpan şəkildə mövqelərini itirməkdədir – və bu, daha çox naməlum səbəblərdən yuxarıların dəstəyini qazanmış cahillərin hesabınadır. Arxasında rus psevdo-patriotlarının dayandığı yolverilməz boşluqlar peşəkarlığın son fasadlarını yıxır və bu, Rusiyanın beynəlxalq nüfuzuna öz təsirini göstərir. Və onun xarici siyasətinin bir çox sahələrdə dalana dirənməsi təəccüblüdür?!
Diplomatiya qatının altında utanc və şərəfsizlik nəfəs alırsa, bu, artıq həyəcanverici göstəricidir. Siyasəti və əxlaqsızlığı yalnız eqoist maraqları xəyalların həddi hesab etdiyi qəribələr birləşdirə bilər.
Texnologiya, hansı sahəyə aid olmasından asılı olmayaraq, etika olmadan yalnız məhvə gətirib çıxarır – və bununla bağlı heç nə etmək olmaz.