İnsanlar tez-tez gündəlik həyatlarında müxtəlif emosional hallarla qarşılaşır və bu hallardan biri də can sıxıntısıdır.
Can sıxıntısı çox zaman monotonluq və ya ətraf mühitlə əlaqədar yaranan psixoloji bir haldır. Bu vəziyyət insanın özünü boş və məqsədsiz hiss etməsi ilə müşahidə edilir. Bu hiss hər yaşda insana təsir edə bilər və həyatın müxtəlif anlarında ortaya çıxa bilər. İndiki dövrdə texnologiyanın sürətli inkişafı və gündəlik həyatın daim dəyişməsi can sıxıntısının daha tez-tez yaşanmasına səbəb ola bilər. Bu yazıda insanın niyə bəzən canının sıxıldığını, bu vəziyyətin arxasında duran əsas səbəbləri araşdıracaq və bu hissin öhdəsindən gəlmək üçün nə etməli olduğunu müzakirə edəcəyik.
Duyğusal yüklənmə və stress
Bəzən can sıxıntısı sadəcə gündəlik həyatda qarşılaşdığımız emosional yüklənmələr və streslər nəticəsində meydana gəlir. İnsanlar iş, ailə, dostluq və şəxsi həyat arasında tarazlıq yaratmağa çalışarkən çox yüklənə bilərlər. Bu da bəzən daxili narahatlıq və gərginlik yaradır. Stress beyində kortizol səviyyəsinin artmasına və buna bağlı olaraq insanın ruh halının pisləşməsinə səbəb olur. Can sıxıntısı beyinin özünü müdafiə etməsi və bu yüklənmədən qaçmaq üçün verdiyi reaksiya ola bilər. Uzun müddət davam edən stress insanın məhsuldarlığını və həyat keyfiyyətini azalda bilər. Can sıxıntısının bu cür emosional yüklənmə nəticəsində yarandığını anlamaq onunla daha effektiv mübarizə aparmağa kömək edər.
Monoton həyat tərzi
İnsan beyni daim yeni təcrübələr və stimullar axtarır. Eyni işləri təkrarlamaq, rutin işlər görmək və hər gün eyni ritmdə yaşamaq beyində can sıxıntısı hissi yaradır. Monotonluq insanın motivasiyasını aşağı salaraq onun həyatına maraqsızlıq gətirir. Monoton həyat tərzi yaşayan insanlar tez-tez özlərini həyatdan uzaq və passiv hiss edirlər. Bu da onların ruhi sağlamlığına mənfi təsir edə bilər. Yeni hobbilər tapmaq, maraq dairəsini genişləndirmək və fərqli təcrübələrə açıq olmaq can sıxıntısını aradan qaldırmaq üçün effektiv üsullardan biri ola bilər.
Sosial əlaqələrin əksikliyi
İnsanlar sosial varlıqlardır və başqaları ilə əlaqə qurmaq onların emosional vəziyyəti üçün əhəmiyyətlidir. Tənhalıq və ya sosial əlaqələrin kifayət qədər olmaması can sıxıntısının əsas səbəblərindən biridir. İnsanın tək qalması onun öz düşüncələrinə daha çox qapanmasına və narahatlıq hiss etməsinə səbəb olur. Uzun müddət tək qalan insanlar bəzən özlərini dəyərsiz və motivasiyasız hiss edə bilərlər. Sosial əlaqələri gücləndirmək, dostlarla daha çox vaxt keçirmək və yeni insanlar tanımaq bu cür can sıxıntısının öhdəsindən gəlməkdə kömək edə bilər.
Hədəflərin və məqsədlərin olmaması
Hər bir insan həyatda müəyyən məqsədlərə və hədəflərə sahib olmaq istəyir. Amma bəzən həyatın axışı içərisində bu hədəflər unudula və ya itirilə bilər. Hədəfsiz və ya mənasız hiss etmək insanın ruh halını pisləşdirə və can sıxıntısına səbəb ola bilər. Hədəflər və məqsədlər həyatımıza istiqamət və mənalı məqsəd verir. Can sıxıntısını aradan qaldırmaq üçün insanların özlərinə yeni hədəflər təyin etməsi onları həyata keçirmək üçün planlar qurması motivasiyanı artırır və emosional tarazlığı bərpa edir.
Fiziki aktivliklərin azlığı
Fiziki fəaliyyət həm bədənin, həm də beynin sağlamlığı üçün çox önəmlidir. İnsanlar uzun müddət hərəkətsiz qaldıqda can sıxıntısı daha da artmağa başlayır. Hərəkətsizlik insanın enerjisini azaldır və onun özünü tənbəl və zəif hiss etməsinə səbəb olur. Eyni zamanda, idman və digər fiziki fəaliyyətlər endorfin hormonunu artırır, bu da insanın daha yaxşı hiss etməsinə kömək edir. Fiziki aktivliklərin artırılması, gəzintilər, idmanla məşğul olmaq həm ruh, həm də bədən üçün faydalıdır və can sıxıntısını azaltmaqda mühüm rol oynayır.
Yuxu və istirahətin yetərsizliyi
Yuxu və istirahət insanın enerjisini yeniləmək və beynini dinləndirmək üçün vacibdir. Uzun müddət yuxusuz qalmaq və ya düzgün istirahət etməmək beynin yorğunluğunu artırır və bu da can sıxıntısına səbəb ola bilər. Yuxu çatışmazlığı emosional tarazlığı pozur və narahatlıq hissini gücləndirir. Gündəlik yuxu rejiminin düzgün təşkil edilməsi və kifayət qədər istirahət can sıxıntısının qarşısını almaqda vacib amillərdən biridir. Sağlam yuxu və düzgün istirahət beyinin və bədənin özünü bərpa etməsinə imkan verir.
Maraqsızlıq və kəşf etməyə həvəsin olmaması
Maraqsızlıq hissi insanın həyatında yeni şeylər öyrənməməsi və ya yeni maraq sahələri tapmaması ilə əlaqədardır. İnsanın kəşf etmə istəyi itdikcə, beyin də daha az stimul alır və bu da can sıxıntısına səbəb olur. Maraqlanan və daim yeni biliklərə açıq olan insanlar özlərini daha motivasiyalı və enerjili hiss edirlər. Öz maraq dairəsini genişləndirmək və fərqli mövzulara maraq göstərmək can sıxıntısının öhdəsindən gəlmək üçün təsirli bir üsul ola bilər. Yeni biliklər və bacarıqlar insanın həyatına rəng qatar və onu ruhən zənginləşdirər.
Texnologiyanın həddən artıq istifadəsi
Müasir dövrdə texnologiya həyatımızın ayrılmaz bir hissəsinə çevrilib. Amma texnologiyadan həddən artıq istifadə insanın zehni sağlamlığına mənfi təsir göstərə bilər. Uzun müddət sosial mediada vaxt keçirmək, ekran qarşısında çox vaxt sərf etmək və real həyatla əlaqəni itirmək can sıxıntısına səbəb olur. Texnologiyadan balanslı şəkildə istifadə etmək, vaxtın düzgün planlanması və real həyatdakı fəaliyyətlərə daha çox vaxt ayırmaq can sıxıntısını azaltmaq üçün effektiv bir addımdır.